چگونه علائم بیش فعالی را در بزرگسالی شناسایی کنیم؟ بررسی نشانه‌ها و راهکارها

علائم عمده بیش‌فعالی در بزرگسالان می‌تواند به صورت‌های مختلفی ظاهر شود و بر زندگی روزمره آنها تأثیر بگذارد. برخی از این علائم عبارتند از:
بی‌قراری و ناآرامی: احساس نیاز به حرکت مداوم، یا ناتوانی در نشستن به مدت طولانی.
مشکلات تمرکز و توجه: ناتوانی در تمرکز طولانی‌مدت روی یک فعالیت یا توجه به جزئیات، که می‌تواند به اشتباهات در کار منجر شود.
فراموشکاری و مشکلات سازماندهی: ناتوانی در برنامه‌ریزی، مدیریت زمان، یا یادآوری وظایف و قرارها.
تکانشگری: انجام کارها بدون فکر کردن به عواقب آنها، یا مشکل در انتظار کشیدن.
تغییرات مکرر در خلق و خو: احساس بی‌قراری یا تحریک‌پذیری، که می‌تواند به تنش‌های بیشتر با دیگران منجر شود.
مشکلات در برقراری روابط: مشکلات در برقراری ارتباط مؤثر با دیگران و حفظ روابط به دلیل بی‌صبری یا تمرکز ضعیف.
این علائم می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و شدت آنها نیز متفاوت است. تشخیص و درمان مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

بیش‌فعالی در کودکان و بزرگسالان تفاوت‌هایی در نحوه بروز و تأثیر علائم دارد. در کودکان، علائم بیشتر به صورت فیزیکی و آشکار مانند بی‌قراری، دویدن و ناتوانی در نشستن آرام دیده می‌شود و مشکلات توجه معمولاً در عملکرد تحصیلی آنها تأثیر می‌گذارد. تکانشگری در کودکان نیز به صورت اعمال ناگهانی و بدون فکر مانند قطع کردن صحبت دیگران ظاهر می‌شود. در مقابل، در بزرگسالان علائم بیش‌فعالی کمتر فیزیکی و بیشتر ذهنی است؛ به‌صورت بی‌قراری ذهنی، ناتوانی در تمرکز طولانی‌مدت، و فراموشکاری بروز می‌کند. بزرگسالان ممکن است در تصمیم‌گیری‌های مالی، روابط شخصی و مدیریت زمان دچار مشکل شوند و تکانشگری آنها به صورت تصمیم‌گیری‌های عجولانه یا تغییرات ناگهانی در زندگی نمایان شود. تغییرات خلقی در بزرگسالان بیشتر به اضطراب و افسردگی منجر می‌شود، در حالی که در کودکان این تغییرات معمولاً کوتاه‌مدت و گذرا است. این تفاوت‌ها نشان می‌دهند که هرچند ماهیت اختلال بیش‌فعالی در هر دو گروه مشابه است، اما نحوه بروز آن بر اساس سن متفاوت است.

این اختلال می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر جنبه‌های مختلف زندگی روزمره فرد داشته باشد. این تأثیرات ممکن است در حوزه‌های تحصیلی، شغلی، روابط اجتماعی و سلامت روان فرد نمایان شود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب با مشکلاتی در تمرکز و توجه روبرو هستند که می‌تواند به فراموشکاری، اشتباهات مکرر و ناتوانی در تکمیل کارها منجر شود. این مشکلات می‌تواند عملکرد تحصیلی یا شغلی را تحت تأثیر قرار داده و بهره‌وری را کاهش دهد.
در روابط اجتماعی، رفتارهای تکانشی و ناتوانی در کنترل احساسات می‌تواند به تنش‌ها و سوءتفاهم‌ها منجر شود و حفظ روابط را دشوار کند. علاوه بر این، افراد مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است دچار نوسانات خلقی شوند که می‌تواند احساسات اضطراب و افسردگی را تشدید کند و بر سلامت روان آنها اثر بگذارد.
مشکلات مدیریت زمان و سازماندهی نیز می‌تواند به چالش‌هایی در زندگی روزمره، مانند دیر رسیدن به قرارها یا ناتوانی در مدیریت امور مالی، منجر شود. به‌طور کلی، تأثیر بیش‌فعالی بر زندگی روزمره فرد می‌تواند گسترده باشد، اما با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توان این تأثیرات را کاهش داد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

تشخیص و شناسایی این اختلال در بزرگسالان بر اساس معیارهای خاصی انجام می‌شود که به‌طور کلی شامل ارزیابی علائم رفتاری و تأثیر آنها بر زندگی فرد است. معیارهای تشخیصی اصلی معمولاً از دستورالعمل‌های راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) پیروی می‌کنند. برای تشخیص بیش‌فعالی در بزرگسالان، چندین عامل باید در نظر گرفته شود:

وجود علائم پایدار از دوران کودکی

برای اینکه تشخیص در بزرگسالی معتبر باشد، باید شواهدی از وجود علائم پیش‌فعالی یا نقص توجه قبل از سن ۱۲ سالگی وجود داشته باشد. این علائم باید در دوران کودکی به‌طور قابل توجهی وجود داشته و بر زندگی روزمره فرد تأثیر گذاشته باشند.

تداوم علائم در طول زندگی

علائم باید پایدار و مداوم بوده و حداقل برای شش ماه یا بیشتر ادامه داشته باشند. تغییرات موقتی یا کوتاه‌مدت در رفتار معمولاً برای تشخیص کافی نیستند.

وجود علائم در چندین زمینه زندگی

برای تأیید تشخیص، علائم باید در حداقل دو یا چند حوزه زندگی فرد (مانند محیط کار، خانه، روابط اجتماعی) تأثیرگذار باشند. این نشان می‌دهد که علائم ناشی از شرایط خاص محیطی نیستند و بر زندگی کلی فرد اثر می‌گذارند.

مشکلات توجه، بیش‌فعالی و تکانشگری

علائم اصلی بیش‌فعالی-نقص توجه شامل مشکلات مداوم در تمرکز و توجه، ناتوانی در پیگیری وظایف، بی‌قراری ذهنی یا فیزیکی، و رفتارهای تکانشی است. این علائم باید به گونه‌ای باشند که عملکرد روزانه فرد را مختل کنند.

رد سایر علل احتمالی

تشخیص بیش‌فعالی نباید به دلیل وجود اختلالات روانی دیگر، مانند اضطراب، افسردگی یا اختلالات شخصیتی، باشد. این موارد باید توسط یک متخصص سلامت روان مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند.
تشخیص دقیق بیش‌فعالی در بزرگسالان به ارزیابی جامع توسط یک متخصص سلامت روان، شامل مصاحبه‌های بالینی، پرسشنامه‌ها و بررسی تاریخچه پزشکی فرد، نیاز دارد تا تأثیر علائم بر زندگی روزمره به‌طور کامل درک شود.

روش‌های درمانی و مدیریت این اختلال شامل ترکیبی از داروها، درمان‌های روان‌شناختی، و تغییرات سبک زندگی است که می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. این روش‌ها به طور کلی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

دارودرمانی

داروهای محرک (Stimulants): این داروها، مانند متیل‌فنیدات و آمفتامین، رایج‌ترین داروهای مورد استفاده برای درمان بیش‌فعالی هستند. آنها با افزایش سطح برخی از مواد شیمیایی مغز (مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین) به بهبود توجه و کاهش تکانشگری کمک می‌کنند.
داروهای غیرمحرک: در صورتی که داروهای محرک مؤثر نباشند یا عوارض جانبی ایجاد کنند، از داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین یا برخی داروهای ضدافسردگی استفاده می‌شود.

درمان‌های روان‌شناختی

رفتار درمانی شناختی (CBT): این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری منفی و رفتارهای تکانشی را شناسایی و تغییر دهند. CBT می‌تواند در مدیریت استرس، بهبود مهارت‌های سازماندهی، و ارتقای مدیریت زمان مؤثر باشد.
آموزش مهارت‌های اجتماعی: این نوع درمان به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی بهتری پیدا کنند و روابط اجتماعی خود را بهبود بخشند.

آموزش و مشاوره

مشاوره فردی یا خانوادگی: می‌تواند به شناسایی عوامل محیطی که ممکن است علائم را تشدید کنند، کمک کند. این نوع مشاوره همچنین به اعضای خانواده کمک می‌کند تا به شیوه‌ای مؤثرتر با چالش‌های مرتبط با بیش‌فعالی کنار بیایند.
آموزش مدیریت زمان و سازماندهی: با یادگیری روش‌های جدید برای برنامه‌ریزی و مدیریت کارها، افراد مبتلا به بیش‌فعالی می‌توانند بهره‌وری خود را افزایش دهند.

تغییرات سبک زندگی

ورزش منظم: فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش بی‌قراری، بهبود خلق و خو، و افزایش توجه کمک کند.
تغذیه سالم: رژیم غذایی متعادل که شامل مواد مغذی مورد نیاز بدن باشد، می‌تواند به بهبود عملکرد ذهنی و کاهش علائم بیش‌فعالی کمک کند.
خواب کافی: نداشتن خواب کافی می‌تواند علائم بیش‌فعالی را تشدید کند، بنابراین بهبود عادات خواب از اهمیت بالایی برخوردار است.

استراتژی‌های مدیریت استرس

تمرین‌های مدیتیشن و یوگا: این فعالیت‌ها می‌توانند به کاهش استرس و بهبود تمرکز کمک کنند.
تکنیک‌های تنفس عمیق: می‌تواند به آرامش ذهن و کاهش بی‌قراری کمک کند.
ترکیب این روش‌های درمانی به صورت چندجانبه و با در نظر گرفتن نیازهای خاص هر فرد، می‌تواند بهترین نتایج را در مدیریت و درمان بیش‌فعالی به همراه داشته باشد.
برای مدیریت و درمان بیش‌فعالی، می‌توانید از راهنمایی‌های تخصصی دکتر فاطمه بهرامی روانشناس، بهره‌مند شوید و از خدمات مشاوره تلفنی ایشان برای دریافت راهکارهای مناسب استفاده کنید. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 02191692937 اقدام کنید.

بیش‌فعالی می‌تواند چالش‌های زیادی را در زندگی روزمره ایجاد کند، اما با تشخیص درست و رویکردهای درمانی مناسب، می‌توان این چالش‌ها را مدیریت و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. آگاهی از علائم و تأثیرات این اختلال، انتخاب روش‌های درمانی مؤثر و ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی، به افراد کمک می‌کند تا به توانایی‌های بالقوه خود دست یابند. حمایت خانواده، دوستان و متخصصان نیز نقش مهمی در تسهیل فرآیند درمان دارد. با یک رویکرد جامع و هم‌افزایی روش‌های درمانی، افراد مبتلا به بیش‌فعالی می‌توانند به زندگی پربار و موفق دست یابند.


منابع
mayoclinic
nimh