اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریئنیک چیست و چه علائمی دارد؟

اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریئنیک؛ علل، علائم و درمان
تیم محتوای ایران نوبت
1403/07/17

اختلال شخصیت نمایشی (هیستریئنیک)

اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک (Histrionic Personality Disorder) نوعی اختلال شخصیتی است که در آن فرد به‌طور مداوم و افراطی به دنبال جلب توجه دیگران است و معمولاً رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز در موقعیت‌های اجتماعی از خود نشان می‌دهد. این افراد بر ظاهر و رفتارهایی که باعث جلب توجه می‌شود تمرکز زیادی دارند و در روابط خود اغلب احساساتی و خودمحور هستند. این رفتارها به تدریج می‌تواند باعث کاهش کیفیت روابط اجتماعی و ایجاد مشکلات فردی شود.
اختلال شخصیت نمایشی (هیستریئنیک)

علل و عوامل مؤثر

این اختلال ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستی و محیطی است. افرادی که سابقه خانوادگی از اختلالات شخصیتی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند. همچنین، محیطی که در آن کودک بزرگ می‌شود، نقش مهمی در شکل‌گیری این اختلال دارد. به‌عنوان مثال، محیط‌هایی که رفتارهای نمایشی برای جلب توجه تقویت می‌شوند، می‌توانند این الگوها را در فرد تثبیت کنند. از سوی دیگر، تجارب عاطفی منفی مانند عدم توجه کافی والدین یا محبت ناپایدار می‌تواند سبب شود که فرد در بزرگسالی به دنبال تأیید و توجه مداوم از دیگران باشد.
علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌ها

علائم اصلی این اختلال شامل موارد زیر است:
نیاز مداوم به توجه: افراد مبتلا در شرایطی که در مرکز توجه نیستند، احساس ناراحتی یا بی‌ارزشی می‌کنند.
رفتارهای اغراق‌آمیز: این افراد رفتارهایشان را اغراق می‌کنند تا دیگران را تحت‌تأثیر قرار دهند.
تغییرات سریع احساسی: احساسات این افراد معمولاً بسیار سریع و سطحی تغییر می‌کند.
توجه بیش‌ازحد به ظاهر: برای جلب توجه دیگران، معمولاً بر ظاهر خود تاکید زیادی دارند.
رفتارهای اغواگرانه: برای جذب توجه، رفتارهای فریبنده و اغواگرانه نشان می‌دهند.
روابط سطحی: این افراد اغلب قادر به ایجاد روابط پایدار و عمیق نیستند.

تشخیص اختلال شخصیت نمایشی

تشخیص این اختلال توسط یک متخصص سلامت روان از طریق مصاحبه بالینی و ارزیابی‌های دقیق صورت می‌گیرد. علاوه بر مصاحبه‌های عمیق درباره سوابق زندگی و رفتارهای فرد، ارزیابی علائم طبق معیارهای DSM-5 انجام می‌شود. این معیارها شامل نیاز به توجه مداوم، رفتارهای نمایشی و اغواگرانه و تأثیرپذیری زیاد است. در برخی موارد، استفاده از تست‌های روان‌شناختی نیز می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند. توجه به این نکته ضروری است که تشخیص دقیق باید با دقت و بر اساس معیارهای علمی انجام شود، زیرا برخی علائم با سایر اختلالات مشابه هستند.

روش‌های درمان

روش‌های درمان
درمان این اختلال عمدتاً با هدف اصلاح الگوهای رفتاری و فکری ناسالم انجام می‌شود. روش‌های اصلی شامل موارد زیر است:

روان‌درمانی (تراپی)

روان‌درمانی به‌خصوص روش شناختی-رفتاری (CBT) به فرد کمک می‌کند تا باورهای غیرمنطقی خود مانند "ارزش من به توجه دیگران وابسته است" را شناسایی و اصلاح کند. همچنین روان‌درمانی بین‌فردی به بهبود روابط اجتماعی فرد و کاهش تأثیرات منفی رفتارهای نمایشی کمک می‌کند.

گروه‌درمانی

این روش به فرد اجازه می‌دهد تا در محیطی حمایتی و با دریافت بازخورد از دیگران، مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود دهد.

دارودرمانی

اگرچه داروها به‌طور خاص برای درمان این اختلال استفاده نمی‌شوند، اما ممکن است برای کنترل علائمی همچون اضطراب و افسردگی داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب تجویز شود.

مدیریت استرس و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای

یادگیری مهارت‌های مقابله با استرس به فرد کمک می‌کند تا در موقعیت‌های استرس‌زا رفتارهای سالم‌تری اتخاذ کند و از رفتارهای نمایشی پرهیز کند.

آموزش مهارت‌های اجتماعی

تقویت مهارت‌های اجتماعی برای ایجاد روابط مؤثرتر و پایدارتر به‌جای رفتارهای اغواگرانه اهمیت زیادی دارد.

حمایت خانواده

مشاوره خانواده به اعضای نزدیک فرد کمک می‌کند تا رفتارهای او را بهتر درک کرده و از روش‌های مؤثرتری برای حمایت از او استفاده کنند.

نقش مشاوره و روان‌درمانی در بهبود علائم

روان‌درمانی به افراد کمک می‌کند تا رفتارهای ناسالم خود را بشناسند و تغییر دهند. در این روند:
افزایش آگاهی: افراد با کمک درمان متوجه تأثیرات منفی رفتارهایشان می‌شوند.
اصلاح باورهای غیرمنطقی: CBT به افراد کمک می‌کند تا باورهای ناسالم خود را شناسایی و اصلاح کنند.
مدیریت احساسات: افراد یاد می‌گیرند چگونه احساسات شدید خود را مدیریت کنند و کمتر تحت تأثیر هیجانات لحظه‌ای قرار بگیرند.
تقویت عزت نفس: روان‌درمانی به افراد کمک می‌کند تا عزت نفس خود را تقویت کنند و کمتر به تأیید دیگران وابسته باشند.
نقش مشاوره و روان‌درمانی در بهبود علائم
چگونه با فرد مبتلا به این اختلال رفتار کنیم؟

چگونه با فرد مبتلا به این اختلال رفتار کنیم؟

در برخورد با فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، مهم است که مرزهای واضح و مناسبی تعیین کنید. همچنین، با حفظ احترام و آرامش، نیازهای او را درک کرده و به رفتارهای سازنده تشویق کنید. از تشویق رفتارهای نمایشی باید پرهیز کرد و فضایی امن برای بیان احساسات واقعی ایجاد شود.
چگونه با فرد مبتلا به این اختلال رفتار کنیم؟

کلام پایانی

اگرچه زندگی با اختلال شخصیت نمایشی ممکن است چالش‌های زیادی به همراه داشته باشد، اما هیچ‌گاه برای تغییر و بهبود دیر نیست. آگاهی از این اختلال اولین گام به سوی زندگی بهتر است. با حمایت مناسب، مشاوره تخصصی و تلاش برای شناخت خود، می‌توان به روابط سالم‌تر و آرامش بیشتری دست یافت. به یاد داشته باشید که شما قدرت تغییر را در دستان خود دارید و می‌توانید از مسیر درمان به سوی یک زندگی موفق‌تر و رضایت‌بخش‌تر حرکت کنید.
مشاوره تلفنی با خانم‌ها فرصتی فراهم می‌کند تا در محیطی امن و راحت به بیان دغدغه‌ها و مشکلات روانشناختی خود بپردازند، بدون نیاز به حضور فیزیکی و در شرایطی کاملاً محرمانه. دکتر فاطمه بهرامی، به عنوان یکی از بهترین مشاوران خانم، با تجربه و تخصص خود، می‌تواند با دقت و همدلی به این نیازها پاسخ دهد و به حل مسائل روانشناختی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره 02191692937 اقدام بفرمایید.

منابع
clevelandclinic
wikipedia

در حالی که هر دو اختلال توجه‌طلبی را شامل می‌شوند، افراد با اختلال نارسیسیستیک بیشتر به تحسین شدن و احساس برتری نیاز دارند، در حالی که افراد با اختلال نمایشی صرفاً به جلب توجه عمومی و نمایش احساسات خود اهمیت می‌دهند.

اختلال شخصیت هیستریئنیک در هر دو جنس دیده می‌شود، اما طبق آمار برخی تحقیقات، این اختلال در زنان بیشتر تشخیص داده می‌شود. با این حال، این ممکن است به دلیل تفاوت‌های فرهنگی یا انتظارات اجتماعی باشد.

اگر رفتارهای فردی به حدی باشد که روابط اجتماعی، کاری یا خانوادگی او را تحت تأثیر منفی قرار دهد یا اگر فرد احساس می‌کند که از رفتارهای نمایشی و توجه‌طلبانه خود رنج می‌برد، بهتر است به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کند.

لیست نظرات

مهیار نظامی

چه جالب خیلی از آدم ها رو میبینیم که این علائم رو دارن اما کسی نمیدونه که میتونه یه اختلال باشه

ساحل محمودی

من با خانم دکتر بهرامی چند بار مشاوره تلفنی داشتم و واقعا میتونم بگم خیلی تاثیر داشت و فکرش رو نمی کردم انقدر حالم بهتر بشه

محبوبه باقرزاده

مطلب بسیار جالبی بود که بهش اشاره کردید من کمتر جایی دیدم بهش پرداخته بشه


دکتر فاطمه بهرامی دکترای روانشناسی سلامت روان